List przewozowy jest niezastąpiony w usługach transportowych, zarówno krajowych jak i międzynarodowych. Przede wszystkim określa on warunki umowy usług transportowych towarów (choć warto wspomnieć, że sam tą umową nie jest). Co istotne, prawidłowo wypełniony może być dużym ułatwieniem, chociażby w przypadku szkody, która nastąpiła w trakcie przewozu towarów.

W tym artykule, postaram się przybliżyć rodzaje międzynarodowych listów przewozowych, ale także informacje, jakie powinna zawierać prawidłowo wypełniona „ceemerka”.

Podstawa prawna

Potwierdzony przez przewoźnika list przewozowy jest niczym innym, jak dowodem zawarcia umowy przewozu. Wszelkie jego szczegóły określa USTAWA z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe.

Ustawa t wskazuje przede wszystkim strony umowy, tj.: nadawca, przewoźnik i odbiorca. Ponadto, art. 38 wskazuje informacje, które muszą być zamieszczone przez tego pierwszego, a jest to:

• nazwa i adres nadawcy, jego podpis oraz określenie placówki przewoźnika zawierającego umowę;
• miejsce przeznaczenia przesyłki oraz nazwę i adres odbiorcy
• określenie rzeczy, masy, liczby sztuk przesyłki, sposobu opakowania i oznaczenia
• inne wskazania i oświadczenia, wymagane albo dopuszczone zgodnie z przepisami ze względu na warunki danej umowy lub sposób rozliczeń.

Poniżej przedstawiam poszczególne rodzaje listów przewozowych w transporcie międzynarodowym. Istnieją ich aż cztery rodzaje:

• międzynarodowy list przewozowy CMR,
• międzynarodowy list przewozowyCIM (lub SMGS),
• lotniczy międzynarodowy list przewozowyAWB,
• konosament morski lub rzeczny

Każdy z powyższych dokumentów, oprócz konosamentu, jest imienny, niezbywalny i nieprzenośny. Jednak istnieje kilka różnic pomiędzy nimi.

CMR to dokument potwierdzający istnienie umowy o przewóz samochodowy pomiędzy nadawcą i przewoźnikiem. Określa także relacje pomiędzy nadawcą, przewoźnikiem a odbiorcą.

Jego podstawą prawną jest Konwencja CMR o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów z dnia 19 maja 1956r., zgodnie z którą list przewozowy powinien zawierać następujące informacje:

• miejsce i datę jego wystawienia;
• nazwisko (nazwę) i adres nadawcy;
• nazwisko (nazwę) i adres przewoźnika
• miejsce i datę przyjęcia towaru do przewozu oraz przewidziane miejsce jego wydania;
• nazwisko (nazwę) i adres odbiorcy;
• powszechnie używane określenie rodzaju towaru oraz sposób opakowania, a dla towarów niebezpiecznych ich ogólnie uznane określenie;
• ilość sztuk, ich cechy i numery;
• wagę brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru;
• koszty związane z przewozem (przewoźne, koszty dodatkowe, należności celne i inne koszty powstałe od chwili zawarcia umowy do chwili dostawy);
• instrukcje niezbędne do załatwienia formalności celnych i innych;
• oświadczenie, że przewóz, bez względu na jakąkolwiek przeciwną klauzulę, podlega przepisom Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR).

W razie potrzeby list powinien zawierać również te informacje:

• zakaz przeładunku;
• koszty, jakie nadawca przyjmuje na siebie;
• kwotę zaliczenia do pobrania przy wydaniu towaru;
• zadeklarowaną wartość towaru i sumę przedstawiającą interes specjalny w jego dostawie;
• instrukcje nadawcy dla przewoźnika dotyczące ubezpieczenia przesyłki;
• umówiony termin, w jakim ma być wykonany przewóz;
• wykaz dokumentów wręczonych przewoźnikowi.

Sporządza się go w języku kraju nadania, w 4 egzemplarzach:

• pierwszy egzemplarz dla nadawcy w kolorze czerwonym
• drugi egzemplarz dla odbiorcy w kolorze niebieskim
• trzeci egzemplarz dla przewoźnika w kolorze zielonym
• ostatni egzemplarz jest kopią do kontroli celnej

Należy pamiętać, że to przewoźnik odpowiada za zgubienie lub niewłaściwe użycie wyżej wymienionych dokumentów.

CIM to międzynarodowy list przewozowy w transporcie kolejowym. Sporządzany jest w dwóch wersjach: w języku kraju nadania oraz w języku niemieckim, włoskim lub francuskim, dzięki czemu pozwala na transport towarów przez różne kraje, aż do miejsca przeznaczenia. Standardowo wydaje się 5 egzemplarzy:

• oryginał, który przewoźnik przekazuje odbiorcy,
• wtórnik listu przewozowegoczyli duplikatu, który trafia do wysyłającego towar,
• ceduły przewozowej, która jest dowodem dokonania przewozu i trafia ostatecznie na stację docelową,
• pierwopis ceduły pozostający na stacji nadania przesyłki oraz
• poświadczenie odbioru, które służy jako podstawa do wzajemnego rozliczenia się między administracja kolejową

AWB, czyli Air Way Bill to lotniczy list przewozowy stwierdzający istnienie umowy o przewóz lotniczy w obrocie międzynarodowym. Sporządza się go jedynie w języku angielskim. W tym przypadku przepisy prawne określa IATA –  Międzynarodowe Zrzeszenia Przewoźników Lotniczych i zgodnie z nimi należy wypełnić aż 9 egzemplarzy AWB: 3 oryginały i 6 kopii.

Oryginał zielony jest dla przewoźnika, różowy dla odbiorcy, zaś niebieski dla nadawcy (jako dowód zawarcia umowy). Kopie mogą posłużyć jako dowód pokwitowania dostawy, dokument do odprawy celnej lub dokument rozliczeniowy dla przewoźników w sytuacji, gdy jest ich kilku.

List ten jest wystawiany przez przewoźnika w języku angielskim i oznaczony zawsze jedenastocyfrowym numerem, gdzie pierwsze trzy cyfry oznaczają przewoźnika (np. 080 – LOT, 020 – Lufthansa, 125 – British Airways).

Lotniczy list przewozowy MAWB (Master AMB) jest sporządzany przez spedytora w przypadku, gdy wysyła on  przesyłki wielu klientów w jedno miejsce dostarczenia. Warto zauważyć, że w tym przypadku nadawcą jest ów spedytor, zaś odbiorcą jego partner spedycyjny w porcie przeznaczenia. MAWB jest przekazywany linii lotniczej.

Istnieje jeszcze jeden rodzaj listu lotniczego: HAWB (House AMB), który zawiera spis pojedynczych przesyłek skonsolidowanych dla potrzeb transportu, w którym wyszczególniona jest cena za przewóz według stawki oferowanej klientowi przez spedytora. W tym przypadku stronami zainteresowanymi są: wysyłający towar (nadawca) oraz odbierający towar (odbiorca). Spedytor otrzymuje HAWB bezpośrednio w miejscu przeznaczenia i na jego podstawie informuje odbiorcę o jego przybyciu.

Konosament to dokument przewozowy w przypadku transportu morskiego, którego treść jest regulowana przepisami Ustawy z dnia 18 września 2001r. kodeks morski (Dz. U. z 2009r., Nr 217, poz. 1689). Stanowi dowód przyjęcia ładunku w nim oznaczonego na statek w celu przewozu. Uprawnia do dysponowania tym ładunkiem i jego odbioru.

Różni się od pozostałych dokumentów tym, że jest przenoszony. Może być wystawiony na określonego odbiorcę (konosament imienny), zlecenie załadowcy lub wskazanej przez niego osoby (konosament na zlecenie) oraz na okaziciela. Co ciekawe, w Polsce może być traktowany jako papier wartościowy. Wystawcą konosamentu jest przewoźnik, ale podpisuje go kapitan statku (może też agent bądź makler morski). Jeżeli w konosamencie nie wymieniono przewoźnika, to uważa się, że jest nim armator statku, na który załadowano towar.

Autor: Joanna Popiel